Grijze haren door grote stress: hoe kan dat?

Volgens mij kennen veel mensen wel het verhaal van de Franse koningin Marie Antoinette die in de uren voor haar veroordeling tot de guillotine in één klap grijs zou zijn geworden. En anders heb je misschien je ouders weleens horen uitroepen dat ze grijze haren van je krijgen. Het is trouwens onmogelijk dat zoiets in een enkel nachtje gebeurt, maar dat stress razendsnel oud kan maken, dat klopt wel. Hoe dat kan, wisten we eigenlijk nooit helemaal precies. Maar nu verscheen onlangs een onderzoek hiernaar. Complex verhaal, maar superinteressant om hier te delen.  

Onderzoek naar effect van stress op pigmentverlies

De vraag was dus: hoe kan het dat stress leidt tot acuut pigmentverlies en haren heel snel wit maakt? Wat gebeurt er dan in het lichaam? Is dit proces nog om te keren en kun je het misschien tegengaan? Wetenschappers van Harvard en van de Universiteit van Sao Paulo doken in de materie. Ze gebruikten hiervoor een muismodel en bootsten allerlei vormen van stress na. (Voor de liefhebber: de studie is online gepubliceerd dor het gerenommeerde tijdschrift Nature).

Slaat het afweersysteem op tilt?

Aanvankelijk leek het logisch dat het stresshormoon cortisol de grote boosdoener was achter het plotseling grijs worden. Ook dachten de wetenschappers aan een overspannen reactie van het immuunsysteem dat de pigmentvormende cellen misschien aanvielen. Maar het zat toch iets anders.

Het gaspedaal wordt ingedrukt, ook bij de haren

Het snelle grijs worden blijkt te verlopen via het zogenaamde sympathische zenuwstelsel, zeg maar het gaspedaal van je lichaam. Bij gevaar (grote stress dus) zorgt dit systeem ervoor dat je acuut in de actiestand schiet. Bloeddruk en hartslag gaan omhoog en je kunt vluchten of vechten (je hebt vast weleens gehoord van de fight-flight respons). Die sympathische zenuwen lopen door je hele lichaam, ook in de huid en rond de haarfollikels.

Zenuwen rond de haarzakjes geven adrenaline af

Maar wat gebeurt er dan precies? Als gevolg van die plotselinge heftige stress, zo zagen de onderzoekers bij de muizen, gaven de sympathische zenuwen noradrenaline af. En door dit stresshormoon werden de stamcellen die normaal uitgroeien tot de pigmentvormende cellen aangezet en ‘opgevoerd’. Ze gingen zich daardoor heel snel differentiëren.  

Voorraad pigmentstamcellen razendsnel uitgeput

Het punt is nu dat elke haarzakje maar een beperkte hoeveelheid van deze stamcellen heeft. En op is op, zullen we maar zeggen. Als de voorraad eenmaal is leeg getrokken, dan zijn er dus geen nieuwe pigmentvormende cellen meer, en krijgt je haar geen kleur meer. In het experiment gebeurde dit trouwens niet in een paar uurtjes. Maar wel snel. Binnen enkele dagen zagen de onderzoekers het haar van hun proefdieren wit worden.

Grijs door ouder worden, is dat een ander proces?

Niet alleen stress zorgt voor een uitputting van de voorraad melanocyten. Dat gebeurt uiteindelijk ook gewoon door een natuurlijk proces van ouder worden. Het is niet helemaal duidelijk of het mechanisme dat stress in gang zet ook invloed heeft op die natuurlijke route van pigmentverlies. En in hoeverre de stressrespons die de Amerikaanse en Braziliaanse onderzoekers hebben beschreven dezelfde is als een versnelde veroudering. Ofwel: zijn het twee verschillende routes of versterkt het een het ander?

Dit doet stress met je huid

Wat in ieder geval wel duidelijk is, is dat stress de huid geen goed doet. Langdurige stress kan ervoor zorgen dat de huid dof, droog en grauw wordt. Chronische stress pleegt een aanslag op de aanmaak van collageen en elastine in de huid, de stoffen dus die de huid stevig en soepel houden. Ook zorgt aanhoudende stress voor meer vrij radicalen en een versnelde afbraak van ons genetisch materiaal. Hierdoor stopt de cel eerder met delen en verouderen we. Je leest er hier meer over.