Gepubliceerd: Gezondnu
Datum: 10 juni 2023
Door: Lisa Vogel
De zon is ons bekendste en belangrijkste hemellichaam, de bron van alle licht en warmte op aarde. Zonder zonlicht zou er geeneens leven op aarde mogelijk zijn. En toch kunnen we ook niet om de gevaren van zonlicht heen: huidkanker is nog steeds de meest voorkomende kankersoort in Nederland. Eén op de vijf Nederlanders krijgt hier ooit mee te maken. Dat de zon hier de boosdoener van is, weet iedereen. Huidkanker komt in ons kikkerlandje zelfs zo vaak voor dat we op plek drie staan in vergelijking met andere Europese landen. Koen Quint, dermatoloog bij de Roosevelt Kliniek en het Leids Universitair Medisch Centrum: “Hoe lichter je huidtype, hoe groter de kans op zonneschade en huidkanker,” zegt hij. “In Nederland hebben veel mensen een lichte huid en dat verklaart dus, in combinatie met ons zongedrag, waarom we hier vaker huidkanker krijgen. Meer pigment beschermt nu eenmaal beter tegen de zon.”
Er zijn wel belangrijke verschillen wat betreft het type huidkanker en hoe deze zich ontwikkelt. “Het risico op een melanoom, de meest agressieve vorm van huidkanker, neemt toe als in je kinder- en tienerjaren een aantal keer intens verbrand bent geweest”, aldus Koen. “Basaalcelcarcinomen enplaveiselcelcarcinomen, twee andere vormen van huidkanker, ontwikkel je juist vaak pas op latere leeftijd. Deze vormen van kanker kunnen zich ontwikkelen als je je huid continu en langdurig zonder bescherming blootstelt aan de zon. Dat kan dus echt jaren duren. Het is goed om je te realiseren dat elke zonnestraal op je huid je dna beschadigt. Je lichaam probeert dit eerst nog zelf te herstellen, maar als je daar maar lang genoeg mee doorgaat wordt de dna-schade zo groot dat je kanker kunt krijgen.”
Dermatologen blijven er daarom op hameren: zoek de schaduw op, blijf op het heetst van de dag uit de zon en smeer je goed en vaak in. Toch klinken er ook andere geluiden. Zo ontstond er vorig jaar ophef over zonnebrandcrème op social media. Smeren met zonnebrandcrème zou schadelijker zijn dan je laten verbranden door de zon, werd er beweerd. De reden? De stoffen in zonnebrandcrème zouden je huid irriteren, je hormonen verstoren en zelfs kankerverwekkend zijn. En dus verklaarden sommigen voortaan ‘zonnebrandcrème-vrij’ door het leven te gaan. Daar maken Koen en vele andere dermatologen zich zorgen om. “Persoonlijk vind ik het beangstigend dat de awareness voor zonverbranding, die de dermatologen in al die jaren hebben opgebouwd, in twijfel wordt getrokken,” zegt hij. “Je laten verbranden is zoveel schadelijker dan je huid insmeren.” De twijfels over smeren zijn mede ontstaan door een studie die in de JAMA (Journal of the American Medical Association) verscheen. Daarin werd aangetoond dat bepaalde stoffen in zonnebrandcrème in het bloed aantoonbaar waren. Dermatoloog Koen Quint: “Alleen gaven de auteurs direct aan dat dit geen reden mag zijn geen zonnebrandcrème meer te gebruiken. Er is geen enkele aanwijzing dat de gevonden concentraties van de stoffen in het bloed schadelijk zijn. Nogmaals: je huid laten verbranden is veel schadelijker.”
Jetske Ultee, onderzoeksarts in de cosmetische dermatologie, is het daarmee eens. “Ik smeer liever met een minder goed zonnebrandproduct, dan mijn huid niet te beschermen. Wel vind ik het heel belangrijk om kritisch te kijken naar zonnebrandcrèmes.” Zo is kiezen voor een zonnebrandcrème zonder bepaalde irriterende stoffen beter voor je huid. Kies bijvoorbeeld liever voor een zonnebrandcrème zonder alcohol, tipt Jetske: “Alcohol droogt je huid uit en kan irriteren, dus de crèmes met de ‘slechte’ alcoholsoorten raad ik af.” Alcohol herken je op het etiket onder de namen: Alcohol Denat, Ethanol Denat, Ethyl Alcohol, Isopropyl Alcohol en Benzyl Alcohol. Ook is het volgens deze onderzoeksarts beter om van zonnebrandcrème te switchen als er parfum en bepaalde plantenextracten inzetten. “Check het etiket op parfum en bepaalde plantextracten, zoals lavendel, rozemarijn en oliën uit citrusvruchten. Sommige kunnen namelijk fototoxisch reageren op zonlicht. Daar kan je huid sneller door verouderen en je kunt er zelfs pigmentvlekken aan overhouden.”
Op social media gaan geluiden rond dat je je huid ook kunt beschermen met producten uit je keukenkastje, zoals olijfolie. Wat vindt Jetske Ultee, onderzoeksarts in de cosmetische dermatologie, daarvan? “Je hoort inderdaad weleens dat je je huid ook kunt beschermen met natuurlijke oliën zoals frambozenzaadolie, kokosolie of olijfolie. Die oliën kunnen inderdaad een geringe bescherming geven tegen de zon. In het geval van olijfolie ongeveer een SPF van 7,5. Maar dit is ten eerste veel te laag en dit soort oliën beschermen je huid alleen maar tegen UVB-straling. De bescherming tegen UVA valt dan weg en ook daar wil je je huid tegen beschermen.” Ook in dit geval kun je dus beter blijven vertrouwen op een zonnebrandcrème. Al zijn er zeker mooie ontwikkelingen gaande, weet Jetske. “Er wordt nu onderzoek gedaan naar de SPF-waarde van bepaalde plantextracten. En daaruit blijkt dat sommige een behoorlijk hoge SPF behalen, namelijk een SPF van 35. Dit soort extracten kunnen interessante ingrediënten zijn voor in zonnebrandcrèmes. Zelf doe ik nu mee aan een onderzoek naar roodwier. Deze algen, die veelvuldig voorkomen aan de Nederlandse kust, kunnen in de toekomst mogelijk worden toegevoegd aan zonnebrandcrèmes als UV-filter. Maar zover is het nog niet. De meest natuurlijke ‘zonnebrand’ op dit moment is: kleding, een petje en een zonnebril.”
Hoe zit het met de beschermingsfactor en het smeren zelf. Wat is nu het beste? Dermatoloog Koen Quint: “In principe houden dermatologen de stelregel aan dat een zonnebrand vanaf factor 30 sterk genoeg is om je te beschermen tegen UVB-straling. Met minimaal factor 30 zit je dus goed, maar het is ook belangrijk dat er een UVA-filter in je zonnebrand zit. Dit kun je checken op de verpakking.” Het is wel belangrijk om te weten dat geen enkele zonnebrandcrème, hoe hoog de factor ook is, je voor honderd procent beschermt. Factor 30 houdt ongeveer 96,7 % van de UV-straling tegen en factor 50+ 98,3 %, weet onderzoeksarts Jetske Ultee. “Dit lijkt een klein verschil. Maar je kunt het ook van de andere kant bekijken: SPF 30 laat 3,3 % van de UV-straling door; bij SPF 50+ is dat nog maar de helft: 1,7 %. Met een factor 30 zul je dus eerder verbranden dan met een factor 50.” Toch is hoe vaak én hoeveel je smeert het allerbelangrijkste, zegt Koen. “Als je weinig en niet vaak genoeg smeert, is de bescherming natuurlijk een stuk minder. Probeer ongeveer om de twee uur te smeren. Dus minimaal in de ochtend, rond het middaguur en aan het einde van de middag. Ook als het bewolkt is. Zoek zoveel mogelijk de schaduw op en draag een hoed of pet en een zonnebril om je ogen te beschermen. Vind je vaak smeren vervelend? Draag dan UV-werende kleding. Zeker voor kleine kinderen die veel buitenspelen is dit aan te raden.”
Smeer liever te dik dan te dun, adviseert het KWF en laat je zonnebrand een half uur intrekken vóór je de zon in gaat. Gebruik minimaal zeven theelepels per smeersessie. Gebruik één theelepel crème voor gezicht en hals, twee voor je armen en schouders, twee voor je borst, buik en rug en twee voor je benen en voeten. Vergeet ook je oren, lippen en de onderkant van je voeten niet!
“Wist je dat de zon voor 90 procent verantwoordelijk is voor het verouderen van onze huid?”, vraagt Jetske Ultee, onderzoeksarts in de cosmetische dermatologie. Wanneer je huid eenmaal verouderd is, is dit helaas niet meer om te keren. De enige optie is daarom voorkomen en dat doe je door goed en veel te smeren. Jetske: “Je gezicht, je hals en handen vangen de meeste zonnestralen en kunnen dus wel wat extra bescherming gebruiken. Zeker voor je gezicht adviseer ik onder je laag zonnebrandcrème eerst een crème met extra antioxidanten te smeren. Deze beschermen tegen vrije radicalen: bepaalde verbindingen die onder andere verantwoordelijk zijn voor huidveroudering. Ingrediënten die je daartegen kunnen beschermen zijn: niacinamide, cafeïne, vitamine C en E, ubiquinone, oftewel co-enzyme Q10, druivenpit en ferulinezuur.”
Als je zwanger bent, is het extra belangrijk om jezelf te beschermen tegen de zon. Door zwangerschapshormonen is je huid gevoeliger en loop je meer kans op verbranding. Ook is het goed om er extra op te letten dat je niet uitdroogt of oververhit raakt. In ernstige gevallen kan uitdroging ervoor zorgen dat er minder bloed naar je ongeboren baby stroomt. Ook ligt het risico op een zogeheten ‘zwangerschapsmasker’ op de loer. Dit heeft te maken met je hormonen. Onder invloed van de zon kunnen zwangerschapshormonen ervoor zorgen dat de cellen in je gezicht meer pigment aanmaken. Onder invloed van zonlicht kunnen daardoor pigmentvlekken ontstaan. Al loop je daar niet alleen risico op als je zwanger bent. Dermatoloog Koen Quint: “Wat niet iedereen weet, is dat je door het slikken van de anticonceptiepil ook meer risico loopt op pigmentvlekken in het gezicht.” Helaas trekken de vlekken niet meer weg als je ze eenmaal hebt. Smeer je gezicht daarom extra goed en vaak genoeg in om dit te voorkomen.
UV staat voor Ultraviolet. Natuurlijk zonlicht bestaat voor zo’n 95 % uit UVA en voor zo’n 5 % uit UVB. Deze stralen hebben op verschillende manieren invloed op je huid.
Wil je milieuvriendelijker smeren? Volgens de Consumentenbond scoren Naïf Baby kids SPF 30, Drs Leenarts Suncare SPF 30, Biodermal Zonnespray hydralus en Dr Jetske Ultee Suncover SPF 30 het beste als het gaat om het milieu. Garnier Ambre Solaire Dry Protect, Lancaster Sun Beauty Sublime Tan en Sun Protection Milk Spray scoren het minst goed.
Een geopende zonnebrandcrème kun je maximaal een jaar bewaren. Na het openen neemt de beschermingsfactor langzaam af. Ongeopend is een zonnebrand maar liefst 2,5 jaar houdbaar.
Grofweg zijn er twee soorten zonnefilters in zonnebrandcrèmes: de chemische filters en de fysische minerale filters. Kort gezegd trekken chemische filters in de huid en houden op die manier UV-straling tegen. Minerale filters leggen daarentegen een soort laagje op de huid en weerkaatsen het licht terug. Wil je het liefst een zo natuurlijk mogelijke zonnebrandcrème? Smeer je huid dan in met een zonnebrandcrème met minerale filters. Studies tonen aan dat het gebruik van sommige chemische filters kan zorgen voor huidirritatie. En dobber je lekker in de zee, dan worden water- en zeedieren ook nog eens de dupe van deze filters. Minerale zonnefilters zijn dus vaak beter voor je huid én het milieu.
Toch een plekje vergeten in te smeren of de zonkracht onderschat? Au! Met deze vijf tips verkoel, verzorg en herstel je snel een zere huid.
1. Koelen, koelen, koelen
Koel de verbrande huid met natte katoenen doeken of neem een douche met lauwkoud water. Dep daarna de zere huid droog.
2. Smeer de huid in met yoghurt
Yoghurt heeft een verkoelend effect en help direct de pijn te verzachten. Smeer een laagje op de verbrande huid en laat dit even intrekken. Neem daarna een lauwe douche. Een verbrand gezicht? Wat komkommerschijfjes op je gezicht doet wonderen.
3. Drink een heleboel water
Een verbrande huid kan leiden tot uitdroging. Drink meteen een heleboel water nadat je verbrand bent.
4. Draag luchtige kleding
Draag lichte, niet-schurende en niet-knellende kleding om irritaties te voorkomen. Bedek wanneer je de deur uit gaat alle verbrande plekken en blijf uit de zon zolang de huid rood is.
