
Gepubliceerd: JAN
Datum: 28 augustus 2023
Door: Karen van Ede
JAN vroeg dr. Jetske Ultee naar haar mening over fearmongering en het allergielabel.
Online fearmongering lijkt in de beautyindustrie uit de hand te lopen. De opgeklopte angst die gevoed wordt door overdreven geruchten en cijfers over ‘slechte’ stoffen jaagt je de stuipen op het lijf. Tuurlijk, een huidallergie is bloedirritant. Helemaal als de boosdoener een stofje in cosmetica is. Maar er is ook zoiets als bangmakerij. Waar ligt die grens?
Het Deense cosmeticalabel AllergyCertified wil je waarschuwen voor ‘onveilige’ stoffen in cosmetica die allergieën kunnen veroorzaken. Opgezet door een toxicoloog en een ex-politicus die ook actief was in de gezondheidsbranche. Anders dan labels als Natrue en Cosmocert heeft AllergyCertified ook af en toe een pop-upstore, de Future Pharmacy, met aangesloten merken. Het label begon vanuit de wens hormoonverstorende stoffen waar geen certificering voor was (dit omdat er volgens het RIVM in Nederland nog te veel onduidelijk is) in kaart te brengen. Het idee is: een huidallergie in de toekomst voorkomen. Maar zo wordt je keuze in cosmetica opeens beheerst door angst.
Verwarrend
Dr. Jetske Ultee, onderzoeksarts in de dermatologie en oprichter van de stichting Skinwiser, is vrij sceptisch over dit allergielabel: ‘Persoonlijk denk ik dat dit keurmerk juist veel verwarring kan veroorzaken. Je kunt uiteindelijk nooit uitsluiten of iemand allergisch reageert op een product. Maar met zo’n logo suggereer je dat dat wel zo is. Als je gevoelig reageert op cosmetica, moet je eigenlijk altijd voorzichtig zijn. Veel reacties ontstaan bijvoorbeeld door de gebruikte bewaarstoffen, die altijd nodig zijn in een product op waterbasis, maar ook op zonfilters. Natuurlijk kan dit keurmerk je helpen om in ieder geval een aantal allergenen te vermijden die vaak (huid)reacties veroorzaken. Maar hoe mild en veilig een ingrediënt ook is, het kan zijn dat je er toch op reageert. Net zoals je allergisch kunt zijn voor noten. Die zijn supergezond – maar niet als je er allergisch voor bent.’
Verhitte discussies
Fearmongering, het demoniseren van bepaalde chemische stoffen, gebeurt vooral online. Essentiële oliën, parabenen, zonnefilters, talkpoeder, parfumstoffen, alcohol en sulfaten: ze passeren voortdurend de beautyrevue in verhitte discussies. Soms terecht, want met sommige parabenen (bewaarstoffen) was wel degelijk iets mis. De bewaarstof methylisothiazolinone veroorzaakte zo veel allergieën dat hij niet meer gebruikt mag worden in producten die op het lichaam blijven liggen, zoals gezichtscrèmes en bodylotions. Maar de meeste stoffen worden in Europa in zulke keurige percentages gebruikt dat ze geen problemen veroorzaken. In de brochure van AllergyCertified wordt vaak het woord ‘veilig’ gebruikt, waardoor je het idee krijgt dat niet aangesloten cosmetica onveilig is. Cosmetisch wetenschapper Heleen Kibbelaar, gepromoveerd op ‘complex fluids’, doet onderzoek naar hoe cosmetica-ingrediënten producten beïnvloeden, bijvoorbeeld de stabiliteit of spreiding ervan. Ze verbaast zich telkens weer over alle bangmakerij en ophef op internet. Op haar Instagramplatform @sciencemeetscosmetics gooit ze regelmatig een balletje op onder haar volgers. Bijvoorbeeld: ‘Vrij-van-formules zijn niet per se beter voor je huid, de effectiviteit van een product is te danken aan het recept, en kun je niet afleiden uit de ingrediëntenlijst.’ Of: ‘Minerale zonnefilters zijn niet beter dan chemische, want ook al is de basisgrondstof voor minerale filters natuurlijk, ze worden middels chemische processen verwerkt.’ Dat resulteert in stevige discussies in de comments.
Een parfumoverdosis
Toch is met name parfum volgens AllergyCertified iets om in de gaten te houden. Parfum zit in zo veel producten dat je er een overdosis van zou kunnen krijgen die een levenslange allergie veroorzaakt. AllergyCertified: ‘Van de mensen tussen de 17 en 74 jaar heeft 4,5 procent een allergie voor parfumstoffen, daaronder vallen 26 stoffen die bij naam genoemd moeten worden op de ingrediëntenlijst als ze in specifieke concentraties gebruikt worden. Maar ook parfumstoffen die de codenaam H317 meekrijgen kunnen een allergische reactie veroorzaken.’ Nu niet denken dat het alleen kleine onafhankelijke merkjes zijn die een AllergyCertified-keurmerk verdienen. Een groot merk als Clinique, van oorsprong een ‘dr. brand’, is al sinds de oprichting parfumvrij en test secuur op allergieën – vandaar de claim op de verpakking: allergy tested. Het merk doet er alles aan om eventuele (contact)allergieën te vermijden en gaat daarbij verder dan de vermelding ‘hypoallergeen’, die inhoudelijk weinig voorstelt (bron: FDA). Janet Pardo, productontwikkelaar van Clinique, zegt: ‘Wij testen al onze formules op de kans op allergieën. Reageert één persoon negatief, dan gaat de formule terug naar het lab. We hebben overigens een AllergyCertifiedlogo op de nieuwe Smart-crèmelijn.’
Strenge wetgeving
Onderzoek naar ongewenste stoffen in cosmetica zal altijd door blijven gaan. Parabenen zijn vervangen door andere bewaarstoffen, aluminiumzouten, waar veel mensen met huidirritatie op reageren, door bakpoeder. De ophef in Amerika over talkpoeder (dat asbest zou bevatten) zorgt ervoor dat veel merken talk vervangen door zetmeel. Of dat echt noodzaak is moet nog bewezen worden. Want het gaat om percentages en de uiteindelijke formulering, plus de mate waarin je je huid aan die stoffen blootstelt. Heleen Kibbelaar: ‘De Europese cosmeticawetgeving is heel streng. Dat een product gevaarlijk kan zijn is niet altijd waar. Als voorbeeld noem ik de ophef over deodorant met aluminiumzouten, of parabenen. Het is vaak één studie die verkeerd wordt geïnterpreteerd. Er worden bijvoorbeeld heel hoge concentraties in proefdieren gespoten, concentraties die je nooit zou gebruiken in een cosmeticaproduct. De studies dat het veilig is, daar hoor je dan nooit iets over. Doe-het-zelfbehandelingen, zoals bakpoeder op je hoofdhuid doen, kunnen veel gevaarlijker zijn.’
Natuurlijk of toch synthetisch?
Vooropgesteld, pfas en microplastics willen we niet op onze huid en ook niet in het milieu. Maar dat alle synthetische stoffen meteen verguisd worden, ook al roepen experts nog zo hard dat ze helemaal niet slecht zijn, is jammer. In het lab worden namelijk componenten van planten minutieus gekopieerd dankzij biomimetica, en dat is goed nieuws voor de natuur. Want de cosmeticabusiness is een miljardenindustrie die vele continenten omvat, dus hoe kunnen al die ingrediënten duurzaam verbouwd en verwerkt worden? Heleen Kibbelaar: ‘De veiligheid van natuurlijke ingrediënten is vaak ook lastiger te waarborgen dan synthetische, omdat de oorsprong van de natuurlijke stoffen kan variëren. Gaat het je om de veiligheid van je huid, kies dan synthetisch. Heb je een gevoelige huid, kies dan ook synthetische stoffen. Siliconen bijvoorbeeld zijn goed voor de gevoelige huid. Ze worden ook veel gebruikt bij medische behandelingen.’
Het oordeel van de dermatoloog
Heb je een contactallergie of ben je bang er een te ontwikkelen? We vroegen prof. dr. Thomas Rustemeyer van het Amsterdam UMC, dermatoloog met als aandachtsgebied dermato-allergologie, wat in dat geval te doen.
Klopt het dat 30 procent van de volwassenen een huidallergie heeft?
‘Dat lijkt me overdreven, maar volgens mij wel 20 tot 25 procent. Daar zijn studies over. Het gaat dan niet alleen om cosmetica-allergieën, maar ook allergieën voor metalen en dergelijke.’
Hoe herken je de stof waar je overgevoelig voor bent?
‘Een allergietest is de beste manier. De stoffen worden middels patches op je rug geplakt en blijven twee dagen zitten om de reactie uit te lokken.’
Wat is het verschil tussen een allergie en een contactallergie?
‘“Allergieën” is een overkoepelend begrip, daar vallen ook voedingsallergieën onder, en hooikoorts en astma. Een allergie ontwikkel je of door een hoge concentratie in een keer of door veelvuldige blootstelling. Een contactallergie is een overdreven reactie die ontstaat als je met een stof, waar je allergisch voor bent, direct contact hebt op de huid. Daar kun je dan contacteczeem van krijgen. Die overgevoeligheid blijft vervolgens bestaan. Maar als je geen contact hebt, heb je geen klachten. Zodra je weer contact hebt, gaat het fout.’
Kan een kleine groep stoffen de boosdoener zijn?
‘Allergieën en contactallergieën zijn voor iedereen anders. Ik kan bijvoorbeeld een parfum maar één minuutje verdragen en jij een dag zonder problemen. De een kan klachten hebben, de ander totaal niet. Contactallergieën worden dus individueel verworven, hebben ook niets te maken met erfelijkheid, anders dan hooikoorts of astma.’
Hoe voorkom je een (contact)allergie?
‘Wissel producten veel af, zo krijg je niet te veel van een stof op je huid. En gebruik niet te veel.’
Is natuurlijk beter dan synthetisch?
‘Daar heb ik een heel sterke mening over, namelijk dat de meeste allergenen juist uit de natuur komen! De meeste geurstofallergieën zijn voor natuurlijke geurstoffen. Maar: het lichaam herkent één molecuul – het maakt uiteindelijk niet uit of het uit de chemie komt of uit een plant.’
Wanneer ga je eigenlijk naar een dermatoloog?
‘Eerst ga je naar de huisarts. Cosmetica hoort namelijk veilig te zijn. Als je toch klachten krijgt, is dat individueel – dan klopt iets niet. Komt de huisarts er niet uit, dan stuurt die je door naar de dermatoloog. Het cosmeticamerk kan er niks aan doen. Het is dom te denken dat de cosmetica-industrie kwaad wil. De makers willen namelijk geld verdienen en als er problemen zijn, verkopen ze minder. Er zijn weinig producten wettelijk zo goed geregeld als cosmetica, vooral in de EU. Beter dan pleisters bijvoorbeeld, want op cosmetica staat
precies wat erin zit.’