Gepubliceerd: Esthé
Datum: Juni 2021
Hoe kun je je huid verstevigen? Esthé vroeg het onder anderen aan dr. Jetske Ultee. Ze vertelt over de zin en onzin van collageensupplementen en welke ingrediënten in huidverzorging echt nog wel wat verbetering kunnen geven.
Een van de belangrijkste kenmerken van de oudere huid is dat deze veel minder vol en stevig is dan een jonge huid. Vanaf het vijfentwintigste/dertigste levensjaar verloopt de celstofwisseling in de huid trager en neemt de hoeveelheid collageen en elastine in de huid af. Hierdoor wordt de huid dunner en verliest hij volume en stevigheid. Ook de elasticiteit van de huid neemt af. Huidveroudering – en dus ook huidverslapping – wordt veroorzaakt door intrinsieke (het biologische verouderingsproces) en extrinsieke factoren (omgeving en leefstijl).
Intrinsieke huidveroudering is het natuurlijke verouderingsproces waar we allemaal aan onderhevig zijn. In een jonge huid gaat de celdeling en dus de huidvernieuwing snel en efficiënt, bij een oudere huid verloopt die celdeling steeds langzamer en minder goed waardoor de algehele kwaliteit van de huid afneemt. Hier is in principe weinig tegen te doen. Hoe snel je veroudert, is voor een deel erfelijk bepaald. Huidverslapping hoort bij het natuurlijke verouderingsproces. De huid maakt met het ouder worden steeds minder collageen en elastine vezels aan. Deze eiwitten zijn verantwoordelijk voor het volume, stevigheid en elasticiteit van de huid. Die afname begint al rond het vijfentwintigste levensjaar. Bij het ouder worden neemt ook de afbraak van collageen en elastine toe, waardoor de huid en het onderliggende bindweefsel langzaam steeds iets dunner en slapper worden. Onderzoeksarts Jetske Ultee: “Huidverslapping is het gevolg van een afname van de elasticiteit van de huid. Als gevolg van de afname van elastine en collageen in de huid, wordt de huid minder elastisch en ook dunner. Tegelijkertijd gebeurt er nog iets anders als we ouder worden: we verliezen botweefsel, waardoor ook je gezichtsstructuur verandert. Je schedel wordt een beetje kleiner, je jukbeenderen vlakken wat af, je kaak wordt kleiner en je oogkassen worden bijvoorbeeld juist groter door botverlies rond de ogen. Tot slot verlies je dan ook nog volume in je gezicht. Je verliest vetweefsel en dat wordt ook anders verdeeld over je gezicht. Het bindweefsel wordt minder stevig en het spiervolume neemt langzaam af. Door al deze processen zal je huid uiteindelijk gaan ‘hangen’ en meer rimpels en plooien vertonen. De meest bekende plekken: rondom de ogen, op het voorhoofd, bij de wangen en rond de mond.”
Naast intrinsieke huidveroudering is er ook huidveroudering die ontstaat door externe factoren. Deze extrinsieke huidveroudering wordt veroorzaakt door omgevingsfactoren zoals overmatige blootstelling aan uv-straling en een ongezonde leefstijl. Een ongezonde leefstijl heeft grote invloed op het volume en de stevigheid van de huid en zorgt ervoor dat de huid sneller veroudert. Onder een ongezonde leefstijl vallen bijvoorbeeld een te hoge suikerinname, roken, alcohol, chronische stress, te weinig slaap en te weinig beweging. Roken tast zowel het collageen als het elastine in de huid aan. Roken tast ook de hoeveelheid antioxidanten in de huid aan, die de huid moeten beschermen tegen schadelijke vrije radicalen. Een te hoge suikerinname kan leiden tot tot glycatie, waardoor de huid sneller veroudert. Glycatie is een proces waarbij bloedsuikers zich hechten aan eiwitten om nieuwe moleculen te vormen die geavanceerde glycatie-eindproducten (AGE’s) worden genoemd. AGE’s beschadigen nabijgelegen proteïnen en kunnen collageen droog, broos en zwak maken. Een gezond en gevarieerd voedingspatroon, stoppen met roken en alcohol, weinig stress en voldoende slaap en beweging kunnen extrinsieke huidveroudering voorkomen. Negentig procent van alle extrinsieke huidveroudering wordt echter veroorzaakt door de zon. Uv-straling zorgt voor een versnelde afbraak van collageen en elastine, waardoor de huid slapper wordt en er rimpels en pigmentvlekken ontstaan. Het beste middel tegen deze vorm van vroegtijdige huidveroudering is om zoveel mogelijk uv-straling te voorkomen en dagelijks een hoge SPF te gebruiken. Een bijkomstig voordeel is dat een goede zonbescherming ook het risico op huidkanker vermindert.
Hormonen spelen ook een belangrijke rol bij het verouderingsproces van de huid, vooral bij de vrouw. Het vrouwelijke hormoon oestrogeen is onder meer verantwoordelijk voor de productie van collageen en hyaluronzuur in de huid, waardoor de jonge huid vol en stevig is. Rond het veertigste levensjaar neemt de productie van oestrogeen in de eierstokken langzaam af. Cosmetisch dermatoloog Meelad Habib: “Voor vrouwen boven de veertig jaar kan de dalende oestrogeenspiegel een oorzaak zijn van verslapping van de huid. De oestrogeenproductie van de vrouw is het hoogst rond het vijfentwintigste levensjaar. Daarna neemt de oestrogeenproductie langzaam af, om op het moment dat de vrouw in de overgang komt nog sneller af te nemen. Hierdoor veroudert de huid ineens een stuk sneller. De collageenproductie in de huid neemt af en de huid wordt dunner en slapper. Ook de hoeveelheid hyaluronzuur neemt af, waardoor de huid droger wordt. Droogte van de huid is een van de eerste symptomen waar mensen last van kunnen krijgen.” Hormoontherapie met behulp van oestrogenen kan versnelde huidveroudering en huidverslapping tegengaan, maar er is ook een keerzijde. Jetske Ultee: “De inname van oestrogeen zorgt voor een toename in collageen en gaat het dunner worden van de huid tegen. Ook de elasticiteit van de huid neemt toe na inname van oestrogeen door vrouwen na de overgang. Tegenover deze voordelen staat echter dat langdurige aanvulling met hormonen de kans op borst- of baarmoederkanker kan vergroten.” Mannen hebben uiteraard geen last van de overgang en daardoor treedt huidverslapping bij hen ook veel minder op. Het hormoon testosteron zorgt ervoor dat mannen een dikkere, stevigere huid hebben en pas op latere leeftijd last van rimpels krijgen.
Er zijn met betrekking tot huidverslapping verschillen tussen de donkere huid en de lichte huid. Jetske Ultee: “Over het algemeen kun je stellen dat als je alleen kijkt naar veroudering puur door leeftijd, dan zie je bij mensen van kleur vaak minder duidelijk de tekenen van intrinsieke veroudering, en die tekenen verschijnen ook nog eens een jaar of tien later. Maar ook in de extrinsieke veroudering zie je verschillen. Een donkere huid bevat meer pigment en is daardoor om te beginnen beter beschermd tegen zonschade waardoor zij minder last hebben van rimpels en verlies van elasticiteit. Deze tekenen van huidveroudering verschijnen gemiddeld tien tot twintig jaar later dan bij mensen met een witte huid van dezelfde leeftijd.” Maar er zijn meer verschillen die er samen voor zorgen dat een donkere huid minder gevoelig is voor verslapping en het vroegtijdig ontstaan van rimpels. Jetske Ultee: “De structuur van de donkere huid is namelijk ook anders dan die van de lichte huid. De bovenste huidlaag (stratum corneum) is bijvoorbeeld dikker. Deze bestaat uit meer laagjes dode huidcellen. Bovendien is de binding tussen de cellen groter. De huid is hierdoor meer bestand tegen wrijving. Een donkere huid bevat verder ook meer en grotere fibroblasten. Dit zijn cellen die onder meer verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van collageen.”
Zijn er cosmetica-ingrediënten die helpen tegen huidverslapping? Heel populair zijn tegenwoordig zijn supplementen die collageen bevatten. Ook veel crèmes bevatten collageen. Jetske Ultee: “Crèmes die beloven de huid te verstevigen en die collageenvezels zouden bevatten, daarin heb ik vooralsnog niet zo veel vertrouwen. Collageen is namelijk te groot om de huidbarrière te kunnen passeren. En cosmetica die met liposomen (vetbolletjes) werken om het ingrediënt de huid in te loodsen, zijn nog niet voldoende verfijnd. Er wordt in de cosmeticawereld soms ook gebruikgemaakt van stoffen of behandelingen die het beschermende laagje van de huid bewust een beetje kapot maken (zoals propylene glycol of dermarollers), zodat een ingrediënt als collageen alsnog zou kunnen binnenkomen. De vraag is echter of deze methoden er daadwerkelijk voor kunnen zorgen dat het eiwit dan diep genoeg komt. Ook over de werkzaamheid van producten met het eiwit in kleinere (nano)vorm is nog veel onduidelijk. Maar het onderzoek staat nooit stil, dus wie weet wat er in de toekomst mogelijk is.” En de supplementen? “Die zijn echt razend populair nu. Je mag best weten: ik ben lange tijd heel sceptisch geweest over het nut van deze poeders en drankjes. Toch is er wel wat veranderd in mijn visie de afgelopen tijd, sinds we de studies naar collageen hebben bijgehouden. Er verschijnen namelijk steeds meer onderzoeken naar gehydrolyseerd collageen. Dit is een vorm van collageen die al ‘opgeknipt’ is in kleine stukjes (peptides). Dit is een voordeel omdat het daardoor goed verteerbaar en opneembaar is in het lichaam. Die vorm lijkt toch wel goede dingen te kunnen doen voor de huid: namelijk een vermindering van rimpeltjes en een toename van de elasticiteit en hydratatie. Een ingrediënt waarvan we wél met zekerheid kunnen stellen dat het de huid helpt om stevig te blijven, is vitamine C. Deze antioxidant vangt niet alleen vrije radicalen weg, vitamine C is ook betrokken bij de aanmaak van collageen. Ook van vitamine A in huidverzorging is aangetoond dat het de huid helpt om jong en stevig te blijven. De stof stimuleert namelijk een gezonde celdeling en de productie van collageen en elastine. Daarbij worden MMP’s (enzymen die collageen en elastine afbreken) geremd. Zeer waarschijnlijk verlengt vitamine A-zuur ook de levensduur van fibroblasten.”
Is het leed al geschied, dan zijn er gelukkig methoden om de huid te verstevigen en de collageenproductie opnieuw aan te jagen. Bij een heel verslapte huid bieden alleen nog cosmetisch chirurgische ingrepen als een oog-, face- of halslift een oplossing. Maar bij beginnende huidverslapping zijn er andere opties. Een bekende methode om de verslapte huid steviger te maken en meer volume te geven is de bindweefselmassage. Een bindweefselmassage bevordert de doorbloeding van de huid, stimuleert de afvoer van afvalstoffen en zet aan tot celvernieuwing, zodat de huid strakker en gladder wordt. Het is een intensieve massagetechniek uitgevoerd in de papillaire dermis, waarbij de fibroblasten in het onderliggende bindweefsel gestimuleerd worden om verschillende bouwstenen van het bindweefsel aan te maken, waaronder collageen en elastine. De bindweefselmassage kan het beste in kuurverband worden uitgevoerd.
Collageen is een belangrijke bouwsteen van onder meer de huid, kraakbeen en het bindweefsel. Collageensupplementen worden steeds populairder. Ze zijn verkrijgbaar in drankjes, poeders of pillen. In de betere producten wordt gehydroliseerd viscollageen gebruikt en dan vaak in combinatie met vitamine C. Er is volgens Meelad Habib echter geen adequaat wetenschappelijk bewijs dat het innemen van collageen positieve effecten heeft op de stevigheid en elasticiteit van de huid. “Het effect van collageendranken is gerapporteerd in moleculaire studies, maar niet bij mensen. Om die reden mag ik niet concluderen dat het effect bij mensen gerapporteerd is. Er is dus meer onderzoek nodig om deze claims te kunnen onderbouwen.”
Het exfoliëren van de huid met een chemische peeling kan de productie van collageen in de dermis een boost geven. Ingrediënten als salicylzuur (BHA) en glycolzuur (AHA) kunnen de aanmaak van extra collageen en elastine ondersteunen en tot op zekere hoogte de huid verstevigen.
Met behulp van laserlicht kun je de aanmaak van collageen in de dermis stimuleren. De laser verwarmt de collageenvezels in de dermis en maakt deze elastischer en steviger. De behandeling stimuleert de aanmaak van collageen en verwijdert dode huidcellen waardoor de huid steviger wordt en rimpels en fijne lijntjes vervagen. Met een fractionele CO2-laser worden microscopisch kleine gaatjes gemaakt in het huidoppervlak. Dit heeft een stimulerend effect op het zelfherstellend vermogen van de huid en de aanmaak van collageen.
Huidverslapping kan tot op zekere hoogte behandeld worden met radiofrequente energie (radiogolven). De radiogolven komen diep in de huid (dermis) en verwarmen daar het weefsel. Het is een niet-invasieve cosmetische procedure om de collageenproductie in de huid te stimuleren. Door de warmte worden er Heat Shock Proteins (HSP) afgegeven. Deze eiwitten stimuleren het lichaam om nieuwe collageenvezels aan te maken, waardoor de huid strakker wordt.
Ook een behandeling met hoog intensieve, gefocuste ultrasound (HIFU), heeft een verstevigend effect op de huid. De geluidsgolven worden diep in de huid omgezet in warmte, wat de aanmaak van collageen en elastine in de huid een boost geeft.
Microneedling is een methode waarbij je met heel kleine steriele naaldjes microperforaties in de huid maakt. De techniek met rollers of vibrerende pennen wordt ook wel collageen inductie therapie genoemd. Door het maken van kleine verwondingen komen groeifactoren in de huid vrij, die de aanmaak van collageen en elastine stimuleren.
Naast laserlicht is er ook een zachtere vorm van licht dat de huid steviger kan maken. Collageenlicht heeft een frequentie van rond de 633 nanometer. Het zit in het rode spectrum en voelt aangenaam warm aan. Dit type licht dringt diep door in de huid, waar het de aanmaak van collageen en elastine stimuleert. Ook bevordert het de doorbloeding van de huid.
Populaire behandelingen om de huid op te vullen en te liften zijn de fillers. Meelad Habib werkt er regelmatig mee: “Permanente fillers zijn verboden in Nederland. Hier zijn vooral de tijdelijke hyaluronzuurfillers populair. Deze worden ingezet voor volumeherstel op verschillende plaatsen in het gelaat. De fillers lossen gemiddeld genomen binnen een jaar vanzelf op.” Fillers zijn grofweg in te delen in twee soorten. Jetske Ultee: “De meest bekende en meest gebruikte is de hyaluronzuurfiller (bijvoorbeeld Restylane, Juvederm of Stylage). Dit ingrediënt geeft uit zichzelf vulling. Daarnaast heb je de groep biostimulerende middelen (bijvoorbeeld Radiesse, Sculptra of het Nederlandse Ellanse). Deze producten zetten het lichaam aan tot het maken van ‘vulling’, namelijk collageen.” Meelad Habib vult aan: “Daarnaast zijn de tijdelijke skinboosters (micro-injecties met substantie op basis van hyaluronzuur) zijn heel populair (bijvoorbeeld: Juvederm Volite, Restylane Vital of Profhilo) voor collageen-stimulatie en hydratatie van de huid.” Deze micro-injecties kunnen in meerdere huidzones worden geplaatst en zorgen voor een gladde en stevigere huid.
Met gezichtsgymnastiek of gezichtsyoga kun je de spieren in het gezicht trainen waardoor je volumeverlies zou kunnen tegengaan. Er is geen gedegen wetenschappelijk bewijs voor en je moet het regelmatig blijven doen wil het effect hebben. Maar het kost ook niks! Punt van kritiek is dat de oefeningen juist extra rimpels zouden kunnen veroorzaken omdat veel rimpels in het gezicht door mimiek ontstaan. Huidverslapping is helaas niet te vermijden, de zwaartekracht zal het uiteindelijk altijd van ons winnen. Maar een gezonde leefstijl in combinatie met het gebruik van een goede zonbescherming is de beste manier om de huid zo lang mogelijk gezond en stevig te houden. Bij beginnende huidverslapping zijn er voldoende technieken en bewezen effectieve werkstoffen die de huid kunnen verstrakken en wat volume terug kunnen geven. Voor de rest zit er niets anders op dan ‘aging gracefully’.
