Gepubliceerd: ESTHÉ
Datum: April/Mei 2022
Door: Liesbeth De Corte
Gezichtsgymnastiek of gezichtsyoga wordt gezien als een natuurlijke manier om veroudering in het gezicht tegen te gaan. Bij het ouder worden verliezen de spieren in het gezicht hun volume en spankracht. Ook het onderhuidse vet- en botweefsel neemt af, waardoor de huid onder invloed van de zwaartekracht gaat ‘hangen’. Met manuele technieken, gericht op het trainen of juist ontspannen van de gezichtsspieren en het verstevigen van het bindweefsel, zou je dit proces kunnen tegengaan of verminderen. Welcome to the (face)gym!
De belangstelling voor een natuurlijke manier van gezichtsverjonging is groot. Veel mensen willen geen cosmetische ingrepen zoals botox en fillers. Face Gym of Face Yoga worden gezien als een natuurlijk alternatief. De gedachte achter gezichtsgymnastiek of gezichtsyoga is dat je, net als de spieren van het lichaam, ook de spieren en het bindweefsel van je gezicht kunt ‘trainen’. Dit zorgt voor meer volume, strakke gezichtscontouren, aanmaak van collageen en elastine, betere doorbloeding, meer hydratatie en een betere lymfeafvoer. Hierdoor zou je een vollere, stralende en strakkere huid krijgen. De Japanse Fumiko Takatsu, die inmiddels in de VS woont, wordt gezien als de grondlegger van de Face Yoga. Gezichtsyoga is gericht op ontspanning van het gezicht, versterking van de gezichtsspieren en verbetering van de doorbloeding en de lymfe-afvoer. Als gevolg van een auto-ongeluk was de linkerhelft van Takatsu’s gezicht beschadigd en uit balans geraakt. Met oefeningen probeerde ze de spieren van de linkerhelft van haar gezicht te trainen, zodat haar gezicht weer symmetrisch zou worden. Op basis van haar ervaringen ontwikkelde zij in 2006 de Face Yoga Method, een combinatie van spieroefeningen, massage, acupressuur en ontspanning. Door dagelijks deze oefeningen te doen zou je de huid van het gezicht kunnen liften en rimpels tegen kunnen gaan. Ze schreef verschillende boeken over haar methode en ontwikkelde ook een cursus.
Er zijn al veel boeken geschreven over Face Gym en Face Yoga. De Belgische Journalist Anne Roggen deed dat ook. In 2001 (herdruk in 2015) schreef zij Hou je gezicht fit, 20 oefeningen voor sterke gelaatsspieren (Antwerpen). Roggen ziet Face Gym als een vorm van sportbeoefening, vergelijkbaar met krachttraining. In haar boek geeft ze oefeningen die helpen om de gelaatscontouren stevig te houden en die een liftend effect hebben op het hele gezicht. Kern van haar aanpak zijn de zogenoemde isometrische oefeningen, waarbij je tijdens de oefening met je hand voldoende tegendruk geeft zodat de spieren aan het werk gezet worden zonder dat er beweging optreedt. Omdat het gezicht tijdens het oefenen niet beweegt, ontstaan er geen rimpels in de huid. Ook is het niet de bedoeling dat je gaat trekken aan de huid. Anne Roggen geeft in haar boek verschillende voorbeelden van oefeningen die je kunt doen. Bijvoorbeeld om zakkende wenkbrauwen te liften en tegen kraaienpootjes. Iedere oefening wordt vijf keer herhaald.
Inmiddels is Face Gym/Yoga redelijk mainstream geworden, op de websites van Rituals en ICI Paris staan Face Yoga-filmpjes voor thuis, maar werkt het ook? Op zich is de gedachte niet zo gek. Het menselijk gezicht bevat veel mimische spieren. Deze liggen onder de huid en het onderhuidse bindweefsel. Als we verouderen, verliest de huid volume, stevigheid en elasticiteit. Ook de botstructuur en het onderhuidse vet nemen af. Als gevolg daarvan gaat de verslapte en dunnere huid ‘hangen’ en krijg je plooien en rimpels. Door de mimische spieren dagelijks te trainen, neemt de spiertonus toe en zou je dus een voller gezicht moeten krijgen met strakkere gelaatscontouren. Ook ontspanning van de spieren is belangrijk. Veel mensen bouwen flinke spanning op in hun gezicht, denk aan het klemmen van de kaken of het continu fronsen van het voorhoofd. Ontspanning van deze spieren kan zorgen voor een zachtere gelaatsuitdrukking en kan bijvoorbeeld ook helpen tegen hoofdpijn. Is er wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van Face Gym/ Yoga? In 2018 werd in het wetenschappelijke tijdschrift JAMA Dermatology een onderzoek gepubliceerd waarin voor het eerst werd aangetoond dat je inderdaad het gezicht kunt liften door dagelijks bepaalde spieroefeningen toe te passen. Maar deze uitkomst werd ook meteen weer ter discussie gesteld, omdat het ging om een kleine steekproef onder een beperkt aantal mensen. Wat overigens niet wil zeggen dat het niet werkt, maar het bewijs is nog niet heel overtuigend. Er zijn ook mensen die zeggen dat het trainen van de gezichtsspieren juist rimpels veroorzaakt. Hoe meer mimiek in het gezicht, hoe meer rimpels. Om dat te voorkomen moet je bij sommige oefeningen met je hand tegendruk geven, zodat de spier wel aanspant, maar de huid niet beweegt. Er zijn allerlei oefeningen, onder meer tegen zakkende wenkbrauwen, voorhoofdsrimpels, kraaienpootjes, voor een strakkere hals en kaaklijn, tegen wegzakkende mondhoeken en tegen wallen.
Gezichtsgymnastiek bestaat naast oefeningen voor de spieren ook uit massagetechnieken die het bindweefsel stimuleren. Niet alleen de spieren, maar ook de huid kun je ‘trainen’ met technieken uit de bindweefselmassage. Het onderhuidse vet- en bindweefsel (subcutis) ligt tussen de huid en de spieren. Het onderhuidse bindweefsel zorgt voor volume en stevigheid van de huid. Tijdens het verouderingsproces neemt de hoeveelheid collageen, elastine en hyaluronzuur in het bindweefsel af, waardoor de huid minder ondersteund wordt en gaat hangen. Manuele technieken uit de bindweefselmassage kunnen zorgen voor versteviging en aanmaak van nieuw bindweefsel. Ze stimuleren bovendien de doorbloeding van de huid en bevorderen de celstofwisseling. Het resultaat van de bindweefselmassage in kuurverband is een vollere, strakkere en gladdere huid.
Een in Nederland en België bekende methode om door middel van spieroefeningen en manuele technieken het gezicht meer volume te geven is Natural Face Lifting. Inge Deceuninck is eigenaar van de Natural Face Lifting Academy en ontwikkelde deze methode voor schoonheidsspecialisten en huidtherapeuten. Inge Deceuninck: “Natural Face Lifting richt zich op twee aspecten: lifting en rimpelbestrijding. Lifting realiseren we door de mimische spieren in het gezicht te trainen met bepaalde oefeningen. Daarmee verhoog je de spankracht van de spieren wat een liftend effect heeft op de huid. Rimpelbestrijding bereiken we door middel van bindweefselmassage. Beide technieken zijn effectief, helemaal als je ze met elkaar combineert. Natural Face Lifting wordt gegeven in kuurverband en bestaat uit behandelingen gecombineerd met coaching en oefeningen voor thuis. We kijken altijd waar een bepaalde huid behoefte aan heeft en stemmen daar de behandeling vervolgens op af. De ene klant heeft meer behoefte aan meer spiertraining, de andere meer aan bindweefselmassage. Vroeger waren de bindweefseltechnieken die wij gebruikten zeer intensief, maar we weten inmiddels dat we juist meer kunnen bereiken met milde technieken. Het gaat erom dat je de intensiteit van de massage langzaam opbouwt en dat je daarbij ook rekening houdt met de conditie van de huid. Het ene huidtype kan meer hebben dan het andere. Je gaat ook niet meteen kilometers hardlopen als je al twaalf jaar niet hebt gesport!”
Met de NFL kun je op twee manieren werken: tonifiërend/stimulerend of juist kalmerend/ ontspannend. Waar je voor kiest hangt af van de huidconditie. Inge Deceuninck: “Eenzijdige voeding, maar bijvoorbeeld ook stress hebben een enorme impact op de conditie van de huid. Het heeft weinig zin om een gestresste of uitgeputte huid te activeren met intensieve bindweefseltechnieken. In plaats daarvan moet je die huid eerst ontspannen en nieuwe energie geven. Celregeneratie kan namelijk alleen optreden in rust. Dat geldt ook voor huiden die last hebben van ontstekingen. We maken hiervoor gebruik van oosterse technieken en de vijf elementenleer. Andere huidtypes, zoals bijvoorbeeld een droge huid, moet je juist wel activeren om resultaat te bereiken.” Bindweefseltechnieken van NFL bestaan uit onder meer knedingen, huidverplaatsingen en huidverschuivingen. De spiertraining bestaat uit excentrische oefeningen, waarbij de spierkracht wordt getraind zonder dat de spier blijvend wordt verkort. Inge Deceuninck: “Excentrisch trainen betekent dat je zorgt voor een spiercontractie en tegelijk met je hand tegendruk geeft. Dan krijg je een aanspanning van de spier zonder dat deze verkort. Dat is belangrijk omdat je anders juist meer rimpels krijgt. Ik geef een voorbeeld: je trekt je wenkbrauw omhoog en tegelijk druk je met je vinger de wenkbrauw omlaag. Afwisselend span en ontspan je de spier, dat doe je vijf keer. Op die manier vergroot je de spankracht van die spier en kun je verzakking van het voorhoofd verminderen of tegengaan. Je begint tijdens een NFLkuur altijd met training van het spierweefsel. daarna behandel je pas het bindweefsel. De intensiteit van de behandeling stem je af op de huidconditie.” Een goede voorbereiding kan het effect van een NFL-kuur aanzienlijk verhogen, stelt Inge Deceuninck. “Deze voorbereiding bestaat uit gezonde voeding, het gebruik van de juiste cosmeticaproducten en indien nodig suppletie. Onze specialisten adviseren de klant daar over. Een huid die een tekort heeft aan voedingsstoffen zal niet optimaal reageren op onze methode. Tekorten moeten worden aangevuld, samen met de reactivatie op cellulair niveau zodat de huidbarrière en de huidconditie kunnen herstellen. Pas dan ga je met de intensieve manuele technieken uit de NFL aan de slag.”
Ook Manja Wunderink, eigenaar van schoonheidssalon BeautyClub Nederland in Zoetermeer, ontwikkelde een eigen methode om het gezicht te trainen: SkinFit Yoga. Op haar website www.faceyoganederland. com biedt zij een Face Yoga-training voor thuis aan (met e-book) en een Face Yoga Workshop. Haar programma is een combinatie van spieroefeningen voor gezicht, hals en decolleté, cosmetische drukpuntmassage, cosmetische lymfedrainage en cosmetische cupping massage om het bindweefsel te trainen. Het programma richt zich op ‘mind, soul’ en skin’ en moet naast een jongere uitstraling ook zorgen voor een positiever zelfbeeld. Manja Wunderink: “Het is eigenlijk heel gek, we trainen wel de spieren van ons lichaam, maar niet ons gezicht. Ik heb deze methode ontwikkeld op basis van mijn ervaringen in mijn salon. Naast schoonheidsspecialist ben ik ook hormoontherapeut. Hoe beter je hormonen in balans zijn, hoe mooier je veroudert. Bij BeautyClub Nederland komen vooral vrouwen tussen de 35 en 65 jaar. Zij kampen bijna allemaal met dezelfde problemen, namelijk (vroegtijdige) huidveroudering en een disbalans in de hormoonhuishouding. Ik wilde deze doelgroep meer kunnen bieden dan alleen mijn huidverbeterende behandelingen. In het programma SkinFit Yoga heb ik alle pijlers waar ik in geloof samengevoegd, namelijk spieroefeningen, bindweefseltechnieken, lymfedrainage, voeding en hormonen. De laatste twee pijlers vallen eigenlijk onder de noemer leefstijl. Het is dus een totaalconcept dat verder gaat dan alleen gezichtsoefeningen. Het gaat ook over de binnenkant, over stressreductie en mindset. Over gezonde voeding (en eventueel suppletie) en beweging. Met alleen gezichtsoefeningen kom je er niet.”
Onderzoeksarts Jetske Ultee is kritisch op de claims van gezichtsgymnastiek en gezichtsyoga, hoewel ze ook erkent dat sommige oefeningen zeker zinvol zouden kunnen zijn. Op haar blog Skinwiser schreef ze daar eerder al over. We vroegen haar naar de laatste stand van zaken op het gebied van onderzoek naar gezichtsgymnastiek. Jetske: “Het blijft een leuk onderwerp hè?! Ik heb me hier al eens vaker in verdiept, want er zijn ondertussen al best wat boeken verschenen met de meest uiteenlopende ‘gekke bekken’ om rimpels en een slappe huid tegen te gaan. En zo vreemd is de gedachte ook niet. Want als je met sporten je lichaam in vorm kunt krijgen, waarom zou dat dan niet ook in je gezicht kunnen? In theorie zou je er met gezichtsfitness voor kunnen zorgen dat de spieren in je gezicht steviger worden waardoor je gezicht minder gaat ‘hangen’ en wat meer gevuld wordt. En waardoor je misschien ook iets kunt doen tegen de ‘herverdeling’ van vetweefsel als je ouder wordt. Maar dat is dus in theorie, want het bewijs voor gymnastiek tegen rimpels en wallen is toch nog niet zo heel stevig. Er zijn al wel wat studies verschenen hoor. Maar deze zijn klein van opzet of toch nog niet erg overtuigend. En vaak worden naast de oefeningen ook gelijktijdig andere ‘middelen’ zoals voeding en huidverzorgingsproducten ingezet.”
Niet iedereen is overtuigd van de positieve effecten van gezichtsgymnastiek. Door mimiek ontstaan juist rimpels, zeggen critici. Jetske Ultee: “Van veel fronsen krijg je denkrimpels, lachen zorgt voor rimpels rond je mondhoeken en de bekende kraaienpootjes. Je spieren in het gezicht trekken iedere keer als je je gezicht beweegt, de huid mee. Op een gegeven moment gaat de huid niet meer terug in de oude stand. Eerder onderzoek laat bijvoorbeeld mooi zien hoe lachrimpels en andere lijntjes door mimiek op jonge leeftijd een mooie voorspeller zijn van de rimpels die op latere leeftijd verschijnen. En doet botox ondertussen niet juist het tegenovergestelde met je gezicht? Dat legt je spiertjes voor even lam waardoor je huid gladder en strakker wordt. Je kunt je daarom inderdaad afvragen of het jarenlang beoefenen van gezichtsgymnastiek niet ook voor méér rimpels zou kunnen zorgen. Het is kortom nog best complex of en op welke manier facial yoga kan helpen tegen huidveroudering, welke oefeningen hiervoor dan het beste zouden zijn en hoe dit proces nu precies ‘onderhuids’ verloopt. Je moet weten dat de spiertjes van je gezicht ook weer anders in elkaar zitten dan de spieren van bijvoorbeeld je armen en benen. Ik verwacht overigens dat er nog wel meer onderzoeken zullen verschijnen over dit onderwerp.”
Ook op het toepassen van bindweefselmassage is Jetske Ultee kritisch. “Met stevige, diepe bindweefselmassages in het gezicht ben ik altijd erg voorzichtig. Bij mensen met een gevoelige huid (met bijvoorbeeld couperose of rosacea) kan dit averechts werken. Het ‘plukken, duwen en treken’ aan de huid die al heel gevoelig is kan dan juist voor een verergering van klachten zorgen (waaronder dus het ontstaan van meer zichtbare vaatjes in de huid). Ook kunnen deze behandelingen zorgen voor een chronische irritatie van de huid waardoor je in theorie juist het verouderingsproces versterkt. Overigens zal de huid er na zo’n diepe bindweefselmassage vaak wel even ‘jonger’ uitzien. Dat is ook weleens in kleine onderzoeken beschreven. De vraag is echter of dat niet terug te voeren is op vochttoename in de huid. Door lichte zwelling als gevolg van de behandeling zelf kan het zijn dat lijntjes in het gezicht bijvoorbeeld minder opvallen.” Toch ziet ze ook positieve effecten van face gym of face yoga. “Ik kan me wel voorstellen dat je met gezichtsyoga iets zou kunnen doen aan littekens. Met massage en met oefeningen die de huid stretchen zou een strak en verdikt litteken misschien wat dunner en soepeler kunnen worden. En ik las toevallig ook in een review uit Japan dat bepaalde gezichtsbewegingen een positief effect kunnen hebben op de mentale gezondheid. Interessant hè? Volgens de onderzoekers kunnen bewuste bewegingen (bijvoorbeeld lachen) helpen bij het verminderen van stress en depressieve klachten. En wat we natuurlijk óók weten uit heel wat onderzoeken, is dat ontspanning en self care bijdragen aan een mooiere huid. Veel stress en een ongezonde leefstijl kunnen zorgen voor een versnelde huidveroudering en klachten als puistjes. Dus ik kan me ook goed voorstellen dat aandacht voor jezelf in de vorm van gezichtsbehandelingen als massages echt wat kunnen doen voor je huid.”
