Als je maar even het woord ‘retinol’ op internet opzoekt, valt meteen op hoeveel skincare merken dit ingrediënt in hun producten verwerken. Ik begrijp het wel, omdat deze vorm van vitamine A veel voordelen kan bieden voor de huid. Het kan je huid verstevigen, fijne rimpeltjes verminderen en pigmentvlekken aanpakken. Toch heb ik zelf gekozen voor een alternatief, want retinol heeft ook bijwerkingen. Inmiddels gaan er geruchten rond over een mogelijk Europees verbod op dit ingrediënt. Wat is daarvan waar? Ik zocht het voor je uit.
Wat is retinol?
Als je leest over producten met vitamine A, dan gaat het vaak over huidproducten tegen veroudering. Het is belangrijk om te weten dat met ‘vitamine A’ vaak een vorm van vitamine A wordt bedoeld. En daar zijn er veel van; ze heten ook wel retinoïden. Retinol is daarvan een voorbeeld.
Retinol en acne
Dat retinoïden de huid kunnen verjongen, ontdekte de dermatoloog Kligman bij toeval in de jaren ’80. Hij onderzocht de werking van één specifieke retinoïde tegen acne: vitamine A-zuur (tretinoïne). Mensen kregen door tretinoïne inderdaad minder last van acne, maar opvallend was dat hun huid er ook een stuk jonger ging uitzien! Sindsdien is er veel onderzoek gedaan naar de effecten van deze en andere vormen van vitamine A op de huid, zoals retinol.
Werking retinol
Wat doet retinol voor de huid? Retinoïden verbeteren de gezonde celdeling. En ze stimuleren de aanmaak van collageen (dat je huid verstevigt) en elastine (dat je huid veerkrachtig maakt). Ook remmen ze enzymen die collageen en elastine afbreken. Daardoor verdwijnen en verminderen rimpels. Tretinoïne is hierin de kampioen: het is inmiddels onomstotelijk vastgesteld dat je huid gladder en egaler wordt als je tretinoïne langere tijd gebruikt (8 tot 12 maanden). Ren nu niet gelijk naar de winkel, want tretinoïne is alleen op recept verkrijgbaar. Dat heeft ermee te maken dat je voorzichtig met vitamine A-zuur moet omgaan: je moet het gebruik rustig opbouwen. Anders kun je last krijgen van bijwerkingen op je gezicht, zoals irritatie, een droge huid, schilfers - en op langere termijn juist huidveroudering …
Retinol in skincareproducten
Cosmetica met andere vormen van vitamine A zijn wel vrij verkrijgbaar. Inmiddels vind je retinol en flink wat vormen van vitamine A in diverse skincareproducten (stuk-voor-stuk tongbrekers): retinylpalmitaat, retinylpropionaat, retinaldehyde, retinyl retinoate, hydroxypinoacolone retinoate en retinol. De verschillen in werkzaamheid zijn wel groot. Los van de werking geldt ook voor deze vitamine A-producten, en dus ook voor retinol, dat je het gebruik altijd rustig moet opbouwen. Raakt je huid geïrriteerd? Neem dan een stap terug, of besluit dat het product niet geschikt is voor jouw huid.
Wat doet retinol voor je huid? Niet altijd heel veel ...
Retinol is veruit de bekendste vorm van vitamine A. En producten met retinol zijn enorm populair. Van alle vitamine A-vormen die geschikt zijn voor cosmetica, is retinol het meest gebruikt in onderzoeken. En wat blijkt: retinol kan zeker een verjongend effect hebben op de huid. Toch zijn producten met retinol niet zulke uitblinkers als je zou verwachten. Hoe kan dat?
Hoeveel retinol heb je nodig?
Daar zijn twee redenen voor. Allereerst: onderzoeken naar retinol zijn gedaan met concentraties van 0,4% tot 1% (of zelfs meer). Maar in Nederland geldt een bovengrens van maximaal 0,3% retinol in skincare. Je kunt je afvragen of je retinolproduct dan nog effectief is.
Retinol is snel inactief
Het andere belangrijke punt is dat retinol snel reageert met andere stoffen en dan zijn werking verliest. Dit gebeurt als er lucht of (zon)licht bij komt, maar ook door water en de reactie van oliën (waarin retinol is opgelost) met zuurstof uit de lucht. Vanwege dat snelle verval wordt onderzoek naar dit ingrediënt vaak gedaan met ‘verse’ retinol. Maar cosmetica met retinol uit de (online) winkel is gemiddeld al een jaar eerder bereid. Grote kans dus dat de retinol daarin zijn werking al heeft verloren. Bovendien moet de verpakking licht- en luchtdicht zijn (en dat is vaak niet zo). Anders verliest eventuele actieve retinol in je product, na openen binnen een paar dagen alsnog zijn werking. Dat zonlicht retinol inactiveert, is trouwens ook de reden dat ik adviseer retinolcrème sowieso niet overdag te gebruiken.
Werking 'ingekapselde’ retinol
Er zijn producten die ‘ingekapseld’ retinol bevatten. Retinol is dan enigszins beschermd tegen verval. Van alle retinolproducten geven deze de meeste kans op resultaat. Desondanks heb ik een paar bedenkingen. De minimaal benodigde concentratie zit er namelijk nooit in. Na een jaar blijft daarvan 40% over, maar alleen in het gunstigste geval: als de ingekapselde retinol in een goede formule zit, niet warmer is bewaard dan kamertemperatuur én de verpakking compleet zuurstofvrij en tegen licht beschermd is. Ik zou producten met retinol dus laten staan, tenzij je het ergens koopt waar ze de stof ter plekke voor je bereiden en licht- en luchtdicht verpakken.
Europese zorgen over retinol
Inmiddels staat het ingrediënt retinol ook hoog op de agenda van de Europese overheid. Want de Europese Unie (EU) heeft haar zorgen geuit over de veiligheid van retinol. En daar is wat verwarring over ontstaan. Want wat betekent dit precies voor producten waar dit ingrediënt in is verwerkt? Ik heb dit onderzocht.
Vitamine A in het lichaam
Laten we eerst eens even teruggaan naar de
bezorgdheid van de EU. Waar komt die eigenlijk vandaan? Daarvoor nemen we een stap terug in de tijd. Naar 2016, toen experts van het Wetenschappelijk Comité voor Consumentenveiligheid de veiligheid van vitamine A onderzochten. Ze concludeerden dat vitamine A doorgaans veilig is, maar ze uitten wel hun zorgen over de hoeveelheid die mensen ervan binnenkrijgen via hun verzorging en hun voeding. Vitamine A zit namelijk ook in voedingsmiddelen zoals vis, eieren en zuivelproducten. Later, in 2022, hebben deze experts hun advies herzien en concludeerden ze dat de vitamine wel veilig is, maar dat het gebruik ervan in cosmetische producten beperkt moet worden tot concentraties van 0,05 % in lichaamsproducten en 0,3 % in overige verzorgingsproducten. Ze stelden ook voor om naast deze limieten een waarschuwingslabel op de producten te plaatsen voor mensen die een verhoogd risico lopen op overmatige inname van vitamine A.
Gevaar?
Betekent dit dat retinol gevaarlijk is? Niet als het op de juiste manier wordt gebruikt. Dit verbod is bedoeld om mensen te beschermen die mogelijk te veel vitamine A binnenkrijgen. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat een overmatige inname van vitamine A kan leiden tot osteoporose. Dit is vooral een risico voor vrouwen in de menopauze, die toevallig ook de grootste gebruikers zijn van anti-agingproducten. Je ziet, het probleem ligt dus niet alleen bij retinolproducten, maar bij de totale inname van vitamine A, zowel via voeding en supplementen als via huidverzorgingsproducten.
Verbod op retinol?
Het gerucht dat retinol verboden wordt in Europa klopt dus niet.
Wel zal de EU het gebruik van dit ingrediënt in huidverzorgingsproducten beperken. Deze nieuwe regelgeving heeft dus ook gevolgen voor fabrikanten van dergelijke producten. Zij zullen hun productformuleringen moeten aanpassen. Dit betekent trouwens niet dat alle producten van de ene op de andere dag worden afgeschaft. Er komt een overgangsperiode waarin bestaande producten nog verkocht mogen worden. Tegen 2026 moeten producten met hogere concentraties uit de schappen zijn verdwenen. Retinolproducten zullen daarna nog steeds verkrijgbaar zijn in Europa, alleen in lagere concentraties.
De beste vitamine A voor je gezicht
Gelukkig zijn er ook andere vormen van vitamine A die uitstekend werken op de huid, zelfs in lagere doseringen. Neem bijvoorbeeld hydroxypinacolone retinoate; een van de nieuwste vormen van vitamine A. Een uniek ingrediënt, omdat het net als tretinoïde een direct effect heeft op de receptoren van de huidcellen. Bovendien is deze stof een stuk stabieler en minder irriterend dan retinol. Bij het ontwikkelen van mijn producten heb ik bewust gekozen voor deze variant. Ik wilde namelijk heel graag een serum ontwikkelen met een vorm van vitamine A, die effectief is én voor veel mensen geschikt. Voor een oudere en dunner wordende huid, maar ook bij verstopte poriën, een grove huidstructuur en pigmentvlekjes. Ook voor de meest gevoelige huid. Zelfs bij rosacea en acne! Natuurlijk moet het product ook lekker zacht aanvoelen op je huid. Met alle positieve punten, zonder de (huid-irriterende) bijwerkingen. En dat is gelukt, met mijn Vitamin A Serum.
Hier koos ik voor
Voor mijn serum koos ik een milde maar effectieve vorm van vitamine A: hydroxypinacolone retinoate. Voor het gemak: HPR. Deze stof is effectief bij een concentratie tussen 0,1% en 0,2%. Mijn Vitamin A Serum bevat 2% zogeheten granactive retinoid. Dat komt overeen met 0,2% HPR. Ik heb er ook extra kalmerende ingrediënten aan toegevoegd. Om de HPR zo lang mogelijk effectief te houden, verpakken we het serum in een licht- en luchtdichte verpakking. Om bacteriën geen kans te geven, zit er ook geen water in mijn Vitamin A Serum.
Opbouwen van gebruik
Het Vitamin A Serum is bijzonder zacht en daarmee ook geschikt voor de meest gevoelige huid. Het blijft wel verstandig, zoals ik ook adviseer bij andere producten, om het gebruik van het serum rustig op te bouwen. Heb je een gevoelige huid? Begin dan met een of twee keer per week. Gaat het goed? Bouw het gebruik dan op. Uiteindelijk kun je het Vitamin A Serum elke avond gebruiken.
Zwanger en rosacea?
Gebruik liever geen producten met vitamine A als je zwanger bent of borstvoeding geeft. Ze zijn niet direct gevaarlijk, hoor. Maar uit voorzorg worden crèmes met retinoïden op recept (tretinoïde) officieel afgeraden tijdens de zwangerschap of bij borstvoeding. Voor vrij verkrijgbare cosmetica met retinoïden (zoals retinol), geldt zo’n medische waarschuwing niet - maar ik zou het zekere voor het onzekere nemen. Heb je rosacea en raakt je huid geïrriteerd door een retinolproduct? Kies dan voor een andere behandeling. Probeer bijvoorbeeld een crème met vitamine C en/of hyaluronzuur. Dit zijn ook goede alternatieven als je zwanger bent of borstvoeding geeft.
Andere wegen naar een jonge huid
Er zijn ook andere mooie ingrediënten met vergelijkbare effecten als retinol, maar met minder bijwerkingen. Hier zijn enkele alternatieven:
●
Vitamine C: dit is een van de best bestudeerde cosmetische ingrediënten: het is zeker dat deze vitamine de huid verbetert. Je huid heeft vitamine C nodig om zelf collageen aan te maken. Maar het ingrediënt doet meer goeds. Het werkt bij roodheid en helpt puistjes en pigmentvlekken verminderen. Onderzoek heeft laten zien dat de huid na langdurig gebruik van vitamine C egaler wordt en de huid haar stevigheid behoudt. Daar komt nog bij dat deze vitamine een antioxidant is en uv-schade kan beperken. Een booster voor je huid dus. Er zijn wel wat voorwaarden aan het gebruik van vitamine C. Dit ingrediënt werkt bijvoorbeeld het best in combinatie met andere antioxidanten, zoals vitamine E.
●
Hyaluronzuur: deze stof zit van nature in je huid. Het vermindert rimpels ook, maar doet dat anders dan vitamine A en C. Het is dé kampioen vocht vasthouden: hyaluronzuur vult op korte termijn rimpels op en maakt ze zo (bijna) onzichtbaar. Meer vocht is bovendien goed voor de hydratatie en het volume van je huid. Handig als je ouder wordt, want dan breekt het lichaamseigen hyaluronzuur steeds meer af. Moet je hyaluronzuur dan smeren, injecteren of innemen als supplement? Kan alle drie. Het is bewezen dat hyaluronzuurcrèmes rimpels verminderen. Hyaluronzuur zit ook in sommige cosmetische fillers. Ook een supplement (120-240 mg hyaluronzuur per dag) kan kraaienpootjes verminderen. Kleine kanttekening: het effect is altijd tijdelijk. In welke vorm je hyaluronzuur ook gebruikt, het effect verdwijnt als je ermee stopt.
●
Bakuchiol is een natuurlijk ingrediënt van plantaardige oorsprong dat bekend staat om zijn vermogen om fijne lijntjes, rimpels en een oneffen teint te helpen verbeteren. De effecten zijn vergelijkbaar met die van retinol, maar met minder kans op irritatie. Bakuchiol helpt bij het stimuleren van de collageenproductie en de celvernieuwing. En het helpt roodheid te verminderen en huidirritaties te verlichten.
●
Niacinamide: Een ander niet-plantaardig alternatief is niacinamide, een vorm van vitamine B3 met een vergelijkbaar positief effect op de collageenproductie en op het verminderen van pigmentvlekjes. Bovendien helpt niacinamide de huid gehydrateerd te houden, terwijl retinol de huid behoorlijk kan uitdrogen.
Bronnen
Gevolgen regelgeving Europese Unie
Update over retinol regelgeving in Europa
